Дінім – діңгегім, дәстүрім – тірегім

Дін мен дәстүр –  бұл қоғамның рухани өмірінде маңызды рөл атқаратын екі түрлі, бірақ бір-бірімен тығыз байланысты құбылыстар. Дін – адамзаттың рухани қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін, оның өмірін бағыттап отыратын сенімдер мен тәлімдер жүйесі. Ал дәстүр – ұрпақтан-ұрпаққа берілетін, мәдениеттің қалыптасуына әсер ететін әдет-ғұрыптар мен салттар жиынтығы.

 

Дін көбінесе құдайға, рухани қағидалар мен моральдық нормаларға негізделеді. Ол адамның өмірінің мағынасын, мақсаттарын және өзінің рухани даму жолдарын анықтауға көмектеседі. Әр діннің өзіне тән сенімдері мен ғибадат түрлері болады, бұл өз кезегінде қоғамдағы тәртіпті, адамгершілік құндылықтарды қалыптастыруға әсер етеді.

Дәстүр – қоғамның әлеуметтік және мәдени өмірінің негізі болып табылады. Дәстүрлер әдетте халықтың өмір сүру жолдарына, өнеріне, киіміне, тамақтануына, мінез-құлқына, мерекелер мен салт-жораларға байланысты болады. Дәстүрлер көбінесе діни құндылықтармен байланысты болып, қоғамдағы бірлік пен тұтастықты сақтауға көмектеседі.

Қазақ халқының мәдениеті мен тұрмысында дін мен дәстүр терең өзара байланысқан. Мысалы, Ислам дінінің негізгі қағидалары мен мұсылмандық салттар қазақтардың тұрмысына әсер етіп, ұлттық дәстүрлермен үйлесіп кеткен. Алайда, дәстүр мен дін арасындағы шекара кейде бұлыңғыр болуы мүмкін. Мұның бәрі халықтың өмір сүру жағдайлары мен тарихи даму ерекшеліктеріне байланысты.Дін мен дәстүрде қатар орындалатын амалдын бірі – бата беру.

Бата алу – қазақ халқының көне дәстүрлерінің бірі, адамның өмірінде маңызды сәттерде, ерекше оқиғаларда, немесе жаңа бастамаларда құдайдан, үлкендерден немесе данышпандардан игі тілектер мен дұғалар сұрау рәсімі. Бата – адамның ізгі тілек, құттықтау, бақыт, береке, денсаулық, ұзақ өмір сияқты игі тілеулерімен байланысты әрі ол ұлттық мәдениеттің маңызды элементі болып табылады.

Бата алу көбінесе жас жұбайлар, жас адамдар немесе әртүрлі маңызды іс-әрекеттерді бастауға ниетті адамдар үшін жүзеге асады. Сонымен қатар, бата алу тойлар, мерекелер, жолға шыққан адамдарға, немесе ауыр сырқаттан айығып жатқан адамға да жасалады.

                                                   Бата алудың маңызы:

1.Рухани қолдау: Бата алу адамның алдында тұрған мақсаттары мен жоспарларына оң ықпал етеді деген сенім бар. Бұл дәстүр адамға рухани қолдау білдіріп, оның күш-жігерін арттырады.

2.Жақсы тілек пен ниет: Бата алушыға жақсы тілек, бақыт, денсаулық, ұзақ өмір, молшылық, береке тілейтін сөздер айтылады. Бұл адамға мотивация беріп, оның алдағы өмірінде сәттілік әкелуге деген сенім туғызады.

3.Құрмет пен тәлім: Бата алу кезінде адамның үлкендерге немесе құрметті адамдарға деген құрметі мен сенімі айқын көрінеді. Қазақ қоғамында үлкендердің батасы ерекше бағаланады, өйткені олар өмірдің көп тәжірибесінен өтіп, ақыл-кеңес бере алады.

                                                   Бата беру рәсімі

Бата беру – дәстүр бойынша үлкен адамдардың немесе дін басшылардың жас адамдарға, немесе арнайы жағдайларда бата беріп, олардың өмірін жақсартуға тілек білдіруі. Бата беруші адам өмірдің маңызды жағдайларында, мысалы, жаңа жұмысқа тұру, бала туу, үйлену, сапарға шығу сияқты жағдайларда жақсы тілектер мен дұғаларды айтады. Бата, көбінесе, қуанышпен және дұғалармен айтылып, бата алған адамға ерекше рухани әсер береді.

                                                       Бата сөздері

Қазақ баталарында көбіне игі тілектер, құттықтаулар, жақсылықтар мен береке айтылады. Мысалы:

• “Жолың ашық, қайда барсаң да, бақ-береке бірге болсын!
• “Алла жар болсын, денің сау болсын, отбасында бақытты бол!”
• “Ұзақ өмір сүріп, көп жақсылық көруге жазсын!”

Батаның мәні – тек сөзден емес, оның терең мағынасы мен адамға деген жақсы ниетінде. Батаны алу, әсіресе, жас адам үшін үлкен мәнге ие, себебі ол өмірде дұрыс жол таңдап, бақытты болуға бағыттайтын рухани қолдау болып табылады.Қорыта айтқанда, бата алу – бұл тек дәстүр емес, адамның рухани қажеттілігі, ол адамға сенім мен күш береді, жақсы жолға бастайды және өзінің өмірінде табысты болуына ықпал етеді.

Қондыбай Ақпаров,

«Сәдуақас қажы Ғылмани» мешітінің наиб имамы